ODRZUCENIE SPADKU

Od zarania dziejów śmierć stanowi smutny lecz nieodłączny element ludzkiego życia. Gdy dotyka naszych najbliższych powoduje nie tylko żałobę ale także konieczność uregulowania sytuacji prawnej zmarłego, szczególnie w zakresie jego praw i obowiązków. W dzisiejszym artykule skupimy się na kwestii odrzucenia zadłużonego spadku w tym również odrzucenia spadku w imieniu małoletnich dzieci w odniesieniu do dziedziczenia ustawowego (bez testamentu).
 
PRZEJŚCIE SPADKU NA SPADKOBIERCÓW
 
Stosownie do przepisów Kodeksu cywilnego, spadek otwiera się, tj. przechodzi ze spadkodawcy na spadkobierców z chwilą śmierci spadkodawcy. W przypadku dziedziczenia ustawowego, w pierwszej kolejności do spadku powołane są dzieci i małżonek spadkodawcy, którzy dziedziczą w częściach równych. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Warto o tym pamiętać w kontekście odrzucenia spadku przez syna lub córkę zmarłego spadkodawcy ponieważ w tym przypadku osoba odrzucająca spadek traktowana jest tak jak gdyby nie dożyła dziedziczenia. Tym samym do spadku będą powołane dzieci tej osoby.
 
ZŁOŻENIE OŚWIADCZENIA O ODRZUCENIU SPADKU
 
            Jeżeli chcemy odrzucić spadek musimy zrobić to w terminie określonym przez Kodeks cywilny, który wynosi 6 miesięcy od dnia w którym dowiedzieliśmy się o tytule swojego powołania. Brak złożenia oświadczenia we wskazanym terminie będzie skutkował uznaniem, iż przyjęliśmy spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ogranicza nasza odpowiedzialność za długi spadkowe do wartości ustalonego w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Warto jednak pamiętać, ze w tym przypadku często pojawia się konieczność przeprowadzenia dodatkowych czynności prawnych co może generować koszty. Z uwagi na to, jeżeli mamy wiedzę, ze spadek jest zadłużony to korzystniej będzie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Wskazane oświadczenie składamy przed sadem lub przed notariuszem w formie ustnej lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.
 
ODRZUCENIE SPADKU W IMIENIU MAŁOLETNIEGO
 
            Jak już wcześniej wspomnieliśmy, w pierwszej kolejności dziedziczą dzieci i małżonek spadkodawcy. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku lub spadek odrzuci (bo wtedy zgodnie z przepisami traktowany jest tak jak gdyby nie dożył dziedziczenia) to w takiej sytuacji do spadku będą powołane dzieci tej osoby.
 
            Bardzo ważne w kontekście odrzucenia spadku jest to, ze z dniem odrzucenia spadku rodzica rozpoczyna bieg 6-miesięczny termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletnich dzieci. Poniżej wskazujemy jak odrzucić spadek w imieniu małoletniego.
 
            Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez rodzica w imieniu małoletniego należy do grupy czynności przekraczających zwykły zarząd majątkiem dziecka. Przed podjęciem tej czynności musimy uzyskać na to zezwolenie sądu. W tym celu należy złożyć do sądu wniosek o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.
 
W tym miejscu często pojawiają się obawy – jakie będą konsekwencje, jeżeli sad nie zdąży wydać w ciągu 6 miesięcy od odrzucenia spadku przez rodzica zgody na odrzucenie spadku w imieniu dziecka? Na szczęście, stosownie do orzecznictwa Sadu Najwyższego, wskazany wyżej termin 6 miesięcy przestaje biec przez czas postępowania przed sądem o wydanie zgody na odrzucenie spadku w imieniu dzieci, tj. od złożenia takiego wniosku do uprawomocnienia się postanowienia sądu.
 
Do wniosku trzeba będzie załączyć odpis skrócony aktu urodzenia małoletnich, odpis aktu notarialnego lub postanowienia sądu w przedmiocie odrzucenia spadku przez rodzica oraz odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy. Konieczne będzie również wniesienie opłaty stałej od wniosku – 100,00 zł oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa - 17 zł.
 
Ważne jest aby wniosek był odpowiednio umotywowany i udokumentowany. Należy wykazać dlaczego odrzucenie będzie korzystne dla dziecka. W tym celu możemy posłużyć się dowodami z zeznań świadków którzy maja wiedzę o sytuacji majątkowej spadkodawcy jak również z dokumentów (np. wezwania do zapłaty kierowane przez wierzycieli co wskazuje na zadłużenie spadku). Dzięki temu Sąd powinien szybciej rozpatrzyć nasz wniosek. Niemniej jednak jeżeli z wnioskiem wystąpi tylko jedno z rodziców, drugie i tak musi zostać wysłuchane. Zgodnie bowiem z art. 583 Kodeksu postępowania cywilnego sąd udziela zezwolenia na wniosek jednego z rodziców po wysłuchaniu drugiego.
 
Po wydaniu zgody przez Sąd należy niezwłocznie złożyć przed sądem lub notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dzieci.
 
******
 
            Warto zatem pamiętać, że nie każdy odziedziczony spadek wiąże się z wymiernymi korzyściami materialnymi. W chwili kiedy dowiemy się, ze jesteśmy spadkobierca warto podjąć niezbędne kroki w celu ustalenia stanu majątku spadkowego. Nawet jeśli nasza odpowiedzialność miałaby zostać ograniczona ze względu na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza to jednak w takim przypadku konieczne jest dokonanie szeregu czynności i uiszczenia związanych z tym kosztów. Warto zatem podjąć świadoma decyzje o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, zwłaszcza gdy w grę wchodzą nie tylko interesy nasze ale także naszych dzieci.
 
autorem wpisu jest apl. adw. Maciej Rylski