NAKAZANIE EKSMISJI MAŁŻONKA STOSUJĄCEGO PRZEMOC
Jednym z najbardziej destrukcyjnych czynników dla instytucji rodziny jest przemoc stosowana przez jednego z jej członków. Przemoc w rodzinie może przejawiać się na różne sposoby, tj. fizyczny, ekonomiczny lub psychiczny. Najczęściej osobą stosującą przemoc jest osoba posiadająca nie tylko przewagę fizyczną ale także uzyskująca wyższe zarobki czy posiadająca większy majątek. Ofiary takich osób potrafią być zastraszone, zdominowane i przekonane o tym, że bez tej osoby nie poradzą sobie w życiu. To powoduje, że przez lata ofiara znosi przemoc jednocześnie nie potrafiąc stawić jej czoła i zakończyć toksyczną relację. Przepisy prawa dają jednak możliwość ochrony ofiar przemocy i wprowadzają procedurę dzięki której osoba stosująca przemoc może zostać zobowiązana do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania.
 
USTAWA O PRZECIWDZIAŁANIU PRZEMOCY W RODZINIE
Wskazana ustawa reguluje zadania administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, zasady postępowania wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie oraz zasady postępowania wobec osób stosujących przemoc w rodzinie. Zgodnie z art. 11a wskazanej ustawy jeżeli członek rodziny wspólnie zajmujący mieszkanie, swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy w rodzinie czyni szczególnie uciążliwym wspólne zamieszkiwanie, osoba dotknięta przemocą może żądać, aby sąd zobowiązał go do opuszczenia mieszkania.
Wniosek należy złożyć do właściwego Sądu Rejonowego, osobiście lub przez pełnomocnika. Zgodnie z przepisami opłata od wniosku wynosi 100 zł. Oczywiście jeśli nie stać nas na zapłacenie tej kwoty bez uszczerbku dla utrzymania siebie lub rodziny, można wystąpić z wnioskiem o całkowite lub częściowe zwolnienie z konieczności jej ponoszenia.
Wniosek powinien precyzyjnie wskazywać, że przyczyną domagania się usunięcia danej osoby z miejsca zamieszkania jest stosowanie przemocy w rodzinie. Należy więc wskazać, że sprawca przemocy umyślnie dopuszcza się, jednorazowo albo w sposób powtarzający się, zachowań naruszających prawa lub dobra osobiste pozostałych członków rodziny, w szczególności narażając te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszając ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodując szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołując cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.
Konieczne jest także wykazanie, że stosując przemoc w rodzinie, sprawca czyni wspólne zamieszkanie szczególnie uciążliwym. Postępowanie sprawcy musi charakteryzować się szczególną uciążliwością - zagraża poczuciu bezpieczeństwa osób dotkniętych przemocą w rodzinie lub uniemożliwia korzystanie ze wspólnych pomieszczeń lub urządzeń.
 
KODEKS RODZINNY I OPIEKUŃCZY
            Podobne rozwiązanie, choć z tą różnicą iż dotyczy postępowania w sprawie o rozwód, wprowadza art. 58 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Na jego podstawie i na wniosek drugiego małżonka, Sąd w wyroku orzekającym rozwód może nakazać eksmisję małżonka, którego naganne zachowanie uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. W orzecznictwie wskazuje się, że przesłankami do zastosowania tego przepisu mogą być takie zachowania jak: lżenie, narzucanie siłą swojej woli i despotyczne traktowanie stanowiące zagrożenie dla zdrowia i spokoju drugiego małżonka co uzasadnia obawy o możliwość bezkolizyjnego wspólnego korzystania przez strony z mieszkania.
Przepis ten, w interesie rodziny, zezwala na ograniczenie, w przewidzianych w nim okolicznościach, praw jednego z małżonków do mieszkania. Nie powoduje utraty przez eksmitowanego małżonka przysługującego mu prawa podmiotowego do mieszkania, ale uniemożliwia mu dalsze wspólne zamieszkiwanie. Wniosek o orzeczenie eksmisji można zgłosić w pozwie, w oddzielnym piśmie procesowym lub do protokołu rozprawy. Może go złożyć także pozwany. Warto jednak pamiętać o wyjątkach: nie jest dopuszczalne orzeczenie eksmisji małżonka z mieszkania, do którego prawo wchodzi wyłącznie w skład jego majątku osobistego jak również nie można orzec eksmisji małżonka z mieszkania przydzielonego mu w związku z wykonywaniem zawodu (np. w Wojsku).
*****
            Przemoc w rodzinie zawsze jest dramatem jej członków. Niestety często zdarza się, iż ofiary przemocy nie mają na tyle odwagi aby samemu podjąć kroki zmierzające do ochrony swoich praw. Od lat nasza Kancelaria prowadzi sprawy z zakresu prawa rodzinnego, w których pomagamy skutecznie wyegzekwować uprawnienia dane przepisami prawa.

Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią, iż oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą założyli. Przepis ten jest wyrazem równości w stosunkach majątkowych pomiędzy małżonkami. Wskazany przepis może stanowić podstawę prawną do złożenia przez jednego z małżonków przeciwko drugiemu pozwu, ale nie o alimenty, lecz o zaspokojenie potrzeb rodziny. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego istnieje bowiem różnica pomiędzy obowiązkiem zaspokajania potrzeb rodziny a obowiązkiem alimentacyjnym dotyczącym małżonków rozwiedzionych (w określonych przypadkach) oraz tym obciążającym krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Tym samym należy stwierdzić, że ten obowiązek ma „alimentacyjny charakter” co powoduje określone konsekwencje o których będzie mowa w dalszej części artykułu.

USPRAWIEDLIWIONE POTRZEBY RODZINY
Ustawa nie podaje zamkniętego katalogu potrzeb jakie należy uznać za usprawiedliwione. Zgodnie z wypracowaną doktryną, do usprawiedliwionych potrzeb rodziny należą takie, których zaspokojenie zapewni jej członkom prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Potrzeby rodziny, które powinny zostać zaspokojone, to suma uzasadnionych i usprawiedliwionych indywidualnych potrzeb każdego z członków rodziny, uzależnionych m.in. od wieku członka rodziny, jego stanu zdrowia, zainteresowań. Są to również potrzeby wspólne jak np.: koszty mieszkania, mediów, inne zobowiązania.

FORMA PRZYCZYNIANIA SIĘ DO ZASPOKAJANIA POTRZEB RODZINYW
pierwszej kolejności należy wskazać, że dopuszczalna jest każda postać świadczeń które mają zaspokoić te potrzeby - mogą to być świadczenia pieniężne lub w naturze; jej wybór odpowiadać powinien celowi, jakiemu obowiązek ten służy i uwzględniać okoliczności każdego konkretnego przypadku. Co szczególnie istotne, wykonanie tego obowiązku może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.
Biorąc pod uwagę powyższe, w sytuacji gdy pomiędzy małżonkami został ustalony podział obowiązków opierający się na tym, że głównym żywicielem rodziny jest jeden z nich i w konsekwencji poświęca się on pozyskiwaniu środków finansowych pozwalających na godne życie rodziny, a drugi nie podejmuje pracy zarobkowej lecz zajmuje się domem i wychowaniem dzieci to oczywiście nie ma podstaw do skorzystania z tego przepisu. Przepis ten znajdzie natomiast zastosowanie gdy jeden z małżonków, pomimo uzyskiwania dochodów nie łoży na zaspokojenie potrzeb rodziny wcale lub jedynie w minimalnym stopniu, nieadekwatnym do poziomu tych potrzeb.

JAK WYEGZEKWOWAC PRZYCZYNIANIE SIĘ DO ZASPOKAJANIA POTRZEB RODZINY?
Jak wskazano w pierwszej części artykułu, brak przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny może stanowić podstawę do wytoczenia powództwa przez drugiego małżonka. Sąd może zasądzić określoną kwotę, którą jeden z małżonków będzie musiał co miesiąc przekazywać drugiemu na zaspokojenie potrzeb. Co więcej, w określonych przypadkach Sąd może nakazać, żeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające zobowiązanemu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.

Pozew należy złożyć do sądu rejonowego. W przypadku roszczeń alimentacyjnych pozew możemy złożyć albo przed sąd w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania, bądź przed sąd właściwy według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej. Zgodnie z Ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w tego rodzaju sprawach osoba występująca z żądaniem nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych.

Warto również wskazać, iż w pozwie może zostać złożony wniosek o zabezpieczenie roszczenia. Wniosek musi zostać odpowiednio uzasadniony i zawierać dowody, które uprawdopodabniają, że w istocie z uwagi na brak przyczyniania się małżonka do zaspokajania potrzeb rodziny doznają one uszczerbku. W przypadku uwzględnienia tego wniosku, sąd zobowiązuje pozwanego do uiszczania w toku procesu określonej części żądania.

Przykład:
jeden z małżonków pozywa drugiego o kwotę 2000 zł miesięcznie tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, składając jednocześnie wniosek o zabezpieczenie roszczenia poprzez zasądzenie od pozwanego na czas trwania procesu kwoty 1500 zł tytułem przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Jeśli wniosek zostanie uwzględniony to osoba pozwana będzie musiała przekazywać drugiej stronie wskazaną kwotę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

*****
            Sprawy rodzinne obarczone są dużym ładunkiem emocjonalnym co generuje sporą dawkę stresu dla osób biorących w nich udział. W takich sprawach warto skorzystać z pomocy Pełnomocnika, który poprowadzi sprawę od etapu złożenia pozwu do jej prawomocnego zakończenia co z pewnością pozwoli uniknąć wielu negatywnych przeżyć. Od lat prowadzimy z sukcesem sprawy rodzinne, w tym te dotyczące alimentów. Gwarantujemy profesjonalne i indywidualne podejście do każdego Klienta.
​Zapraszamy do kontaktu.

(Sprawy z zakresu prawa rodzinnego często są bardzo ocenne i obarczone dużym ładunkiem emocji. Dotyczy to miedzy innymi określonego w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dzieci. W jednym z poprzednich artykułów na blogu poruszaliśmy temat wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Dzisiejszy wpis dotyczy kwestii uchylenia się od wykonania obowiązku alimentacyjnego o którym mowa w art. 144(1) k.r.o.
Wspomniany wyżej artykuł stanowi, iż osoba która została zobowiązana do zapłaty alimentów (np. w wyroku rozwodowym) może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeśli zadanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Każdy przypadek należy jednak rozpatrywać indywidualnie i zbadać pod kątem oceny postępowania potencjalnie uprawnionego. Przepis znajdzie zastosowanie w przypadkach rażąco nagannego zachowania uprawnionego, budzącego powszechną dezaprobatę.

ZACHOWANIE SPRZECZNE Z ZASADAMI WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO
Nie istnieje ustawowy katalog zachowań sprzecznych z zasadami współżycia społecznego, jak również samo pojęcie zasad współżycia społecznego ma charakter ocenny. Na potrzeby niniejszego artykułu podamy dwa przykłady, dotyczące relacji rodzic-dziecko.
Dziecko, które w okresie gdy pozostawało pod opieka rodzica, było krzywdzone psychicznie i fizycznie oraz nie miało przez rodzica zapewnionych środków do zaspokojenia podstawowych potrzeb, może powołać się na ten przepis w przypadku gdy rodzic wystąpi kiedyś przeciwko niemu z powództwem o zasadzenie obowiązku alimentacyjnego.
Analogicznie, rodzic może powołać się na ten przepis gdy z zadaniem alimentów wystąpi dorosłe dziecko, które zerwało z nim kontakt i nie utrzymuje z nim relacji, a według obiektywnych kryteriów jest w stanie utrzymać się samodzielnie. W tej sytuacji zasądzenie lub dalsze utrzymywanie stosunku alimentacyjnego, będzie nieuzasadnione.

Zgodnie z orzecznictwem i literaturą każde dziecko, nawet jeżeli dorosłe, ma obowiązek okazywać szacunek rodzicom. Wymóg taki jest uzasadniony tym bardziej w sytuacji, gdy mimo osiągnięcia pełnoletności, w dalszym ciągu chce aby rodzice wspierali je finansowo. W przypadku jednak gdy dziecko prezentuje postawę, że jako dorosłe nie jest już obowiązane do okazywania szacunku i „może robić co chce", to nie ma wówczas już prawa domagać się od nich dostarczania środków utrzymania. Po osiągnięciu pełnoletności, dziecko może podjąć zatrudnienie i rozpocząć samodzielne życie, uniezależniając się tym samym od rodziców. Bezwzględny obowiązek utrzymywania dziecka ciążący na rodzicach dotyczy bowiem dziecka małoletniego.
W literaturze wskazuje się, że jeżeli działania dziecka (niekontynuowanie nauki mimo zapewnień, brak szacunku, kontaktu, trwonienie otrzymywanych środków pieniężnych, hulaszczy tryb życia itd.) godzą w interes rodzica, mogą nie zasługiwać na ochronę i stanowić przesłankę zaprzestania alimentacji.

*****
Podsumowując, samo pokrewieństwo nie oznacza automatycznie obowiązku alimentacyjnego rodzica wobec dziecka lub odwrotnie. Wyjątek oczywiście stanowi obowiązek rodziców względem ich małoletniego dziecka. Nasza Kancelaria prowadzi wiele spraw z zakresu prawa rodzinnego i potrafimy wykorzystać zdobyte w tej dziedzinie doświadczenie. Zapraszamy do kontaktu wszystkich, którzy potrzebują w tym zakresie pomocy.

Niniejszy wpis odpowie na pytanie dlaczego orzeczenie o winie rozkładu pożycia w wyroku rozwodowym jest takie ważne z punktu widzenia uprawnień stron.

Zgodnie z przepisem art. 57 KRiO (Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy)
„§ 1. Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.
§ 2. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.”
 
Mając to na względzie wyrok rozwodowy może zawierać następujące orzeczenia w przedmiocie winy:

• brak orzekania o winie,
• obciążenie winą obojga małżonków,
• obciążenie winą tylko jednego z małżonków,
• orzeczenie, że żadne z małżonków nie ponosi winy.

Dlaczego wobec tego odpowiednie orzeczenie w przedmiocie winy jest takie ważne z punktu widzenia prawa oraz uprawnień stron?

Orzeczenie o winie ma przede wszystkim znaczenie w kontekście obowiązku alimentacyjnego względem byłego małżonka.

Prawo przewiduje dwie sytuacje, w których przewidziane są alimenty dla rozwiedzionego małżonka:

1. art. 60 § 1 KRIO „Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego”.

Przesłankami zasądzenia alimentów dla byłego małżonka w tym przypadku jest aby żądający alimentów były małżonek:
- nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia,
- znajdował się w niedostatku

1. Art. 60 § 2 KRiO „Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku”.

 
Przesłankami zasądzenia alimentów dla byłego małżonka w tym przypadku jest aby:
- zobowiązany do zapłaty alimentów małżonek został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia,
- rozwód pociągał za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego.  

Obowiązek zapłaty alimentów rozwiedzionemu małżonkowi wygasa w przypadku zawarcia przez małżonka uprawnionego do alimentów nowego małżeństwa.

Warto też pamiętać, że jeśli zobowiązanym do zapłaty alimentów jest małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego obowiązek ten wygasa z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu (sąd może na żądanie uprawnionego, w wyjątkowych okolicznościach przedłużyć ten obowiązek o kolejne 5 lat).   

Kryzys gospodarczy wywołany przez pandemie koronawirusa dotknął niemal każdą branżę w naszym kraju. Wprowadzony w Polsce stan epidemii i związane z nim obostrzenia prowadzenia działalności gospodarczej sprawiły że wiele osób straciło prace lub ich zarobki uległy drastycznemu obniżeniu. Wśród tych osób są również takie na których ciąży obowiązek alimentacyjny. Oprócz zobowiązań takich jak raty kredytu, czynsz najmu, rachunki za media itd. takie osoby w swoim miesięcznym budżecie musza uwzględnić również alimenty. W tej sytuacji niemal każda dotknięta kryzysem osoba stara się redukować swoje miesięczne wydatki do minimum. O ile np. abonament na siłownie można wypowiedzieć, umowa leasingu może zostać przeniesiona w drodze cesji na inny podmiot itd. to w przypadku obowiązku alimentacyjnego ich obniżenie lub uchylenie jest trudniejsze i wymaga wyrku sądu.

CZY STAN EPIDEMII KORONAWIRUSA MOŻE STANOWIĆ PODSTAWĘ OBNIŻENIA ALIMENTÓW LUB UCHYLENIA ALIMENTÓW?
Zgodnie z art. 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Kryterium zmiany stosunków jest rozpatrywane indywidualnie w zakresie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do zapłaty alimentów. Obecna sytuacja na świecie oraz związane z tym konsekwencje w postaci utraty pracy czy obniżenia zarobków należy rozpatrywać w kategorii zmiany stosunków usprawiedliwiającej uchylenie albo zmniejszenie obowiązku alimentacyjnego.

JAK WYGLĄDA PROCEDURA ZMIANY ALIMENTÓW ORAZ ILE TRWA POSTĘPOWANIE W SPRAWIE ZMIANY LUB UCHYLENIA OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO?
W celu zmiany wysokości lub całkowitego uchylenia alimentów należy złożyć pozew do Sądu Rejonowego właściwego według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej do alimentów.
Warto rozważyć złożenie w pozwie wniosku o udzielenie zabezpieczenia roszczenia, poprzez zawieszenie lub obniżenie obowiązku alimentacyjnego na czas trwania postępowania. Taki wniosek zostanie rozpatrzony przez Sad w pierwszej kolejności i jeżeli uprawdopodobnimy, ze nasze powództwo jest uzasadnione to już po kilku tygodniach Sąd może wydać postanowienie obniżając lub uchylając alimenty na czas do prawomocnego zakończenia postępowania.

Następnie Sąd przesyła odpis pozwu osobie Pozwanej (lub jej przedstawicielowi ustawowemu jeżeli Pozwanym jest małoletni) wyznaczając czas na złożenie odpowiedzi. Następnym krokiem jest wyznaczenie i przeprowadzenie rozprawy, na której przesłuchiwane są strony i ewentualni świadkowie. Po przeprowadzeniu rozprawy Sad wydaje wyrok i rozstrzyga o żądaniach złożonych w pozwie.

Z naszego doświadczenia wynika, że postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia, a wiec uchylenia lub zmiany alimentów na czas postępowania, Sądy wydają w okresie kilku tygodni od złożenia pozwu. Cala sprawa w I instancji trwa natomiast około kilku miesięcy do około 1,5 roku.

JAKIE DOWODY NALEŻY PRZEDSTAWIĆ?
W toku postępowania należy wykazać wspomnianą zmianę stosunków w odniesieniu do okresu gdy była ustalana pierwotna wysokość obowiązku alimentacyjnego. Pomocne w tym zakresie będą dokumenty wskazujące na utratę pracy bądź zmniejszenie dochodów.
Ciężka sytuacja na rynku pracy w wielu wypadkach uniemożliwia znalezienie pracy nie tylko w ramach swojej specjalizacji ale także w branżach pokrewnych. W tym zakresie warto zebrać dokumenty wskazujące na działania podejmowane w celu znalezienia pracy.

Zmiana stosunków może wynikać także z pogorszenia ogólnego stanu zdrowia, co wpływa możliwości zarobkowe. Na te okoliczność warto przedstawić adekwatną dokumentację medyczną.

JAKI JEST KOSZT POSTĘPOWANIA?
Składając pozew o obniżenie alimentów należy wnieść opłatę od pozwu, której wysokość będzie zależna od wartości przedmiotu sporu. Wartość przedmiotu sporu w sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się, a takimi są alimenty, stanowi suma świadczeń za jeden rok. Wysokość opłaty stosownie do określonej wartości przedmiotu sporu wynika z art. 13 ustawy o kosztach sadowych w sprawach cywilnych.

Przykład:
Chcemy wystąpić do Sądu o uchylenie alimentów, które na chwile obecna wynoszą 1000 zł miesięcznie. Wartość przedmiotu sporu będzie wynosić zatem 12 000 zł (12 x 1000 zł). Ustawa o kosztach sadowych w sprawach cywilnych gdy wartość przedmiotu sporu wynosi ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych przewiduje opłatę w wysokości 750 zł.
Podobnie jak w przypadku innych postępowań sądowych, także w sprawie o zmianę wysokości obowiązku alimentacyjnego, Powód może złożyć wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych jeżeli wykaże, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi go na taki uszczerbek.

CZY MOŻNA ZMIENIĆ ALBO UCHYLIĆ ALIMENTY Z DATĄ WSTECZNĄ?
Tak, można zmienić lub uchylić alimenty z data wsteczna. Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że orzeczenie wydane na podstawie art. 138 k.r.o., zmieniające zakres obowiązku alimentacyjnego lub czas jego trwania, może działać wstecz i obejmować okres przed wytoczeniem powództwa. Musi to jednak wynikać wprost z treści sentencji orzeczenia, w przeciwnym razie obowiązek alimentacyjny ulega zmianie lub wygasa z dniem uprawomocnienia się wyroku". Tym samym należy mieć na uwadze, że żądanie zmiany wysokości należnych uprawnionemu alimentów lub stwierdzenia ustania obowiązku ich spełniania, odnoszące się do czasu poprzedzającego wytoczenie powództwa, może zostać uwzględnione wówczas, gdy już w tym czasie doszło do "zmiany stosunków".

PODSUMOWANIE
Wysoce prawdopodobnym jest, że wśród osób dotkniętych epidemią i kryzysem gospodarczym jest wiele osób, których budżety poważnie ucierpiały i nie są w stanie realizować obowiązku alimentacyjnego w dotychczasowej wysokości. Dlatego te osoby powinny mieć świadomość, ze gdy ich życie uległo drastycznej zmianie to istnieją środki prawne, które mogą im pomóc zapanować nad budżetem w tych trudnych czasach.

W dzisiejszym artykule poruszymy tematykę zmiany obowiązku alimentacyjnego, tj. podwyższenia alimentów lub obniżenia alimentów. Nie każdy bowiem zdaje sobie sprawę, że można wystąpić do Sądu o podwyższenie alimentów bądź ich obniżenie. Zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (art. 138) „W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.”
 
Jak wskazywaliśmy w jednym z poprzednich artykułów wyznacznikiem wysokości obowiązku alimentacyjnego zobowiązanego są jego możliwości majątkowe i zarobkowe oraz usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (art. 135 § 1 k.r.o.). Sąd orzekający o obowiązku alimentacyjnym i jego wysokości bada w toku postępowania nie tylko możliwości majątkowe zobowiązanego usprawiedliwione potrzeby uprawnionego ale także możliwości majątkowe rodzica z którym mieszkają dzieci, wykonywanie kontaktów przez zobowiązanego oraz zakres osobistych starań o utrzymanie lub wychowanie osoby uprawnionej.
 
Adwokat Natalia Seweryn niejednokrotnie prowadziła sprawy, w których pierwotnie zasądzona kwota alimentów nijak się miała do aktualnych okoliczności z uwagi na wskazaną w art. 138 k.r.o. zmianę stosunków. Definicja zmiany stosunków wywodzona jest z orzecznictwa Sądu Najwyższego, który wskazuje, że przy ocenie, czy zachodzą przesłanki do zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w myśl art. 138 k.r.o., należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków, a zwłaszcza możliwości zarobkowych i majątkowych stron.
 
Wskazywana powyżej zmiana stosunków obejmuje dwa obszary: usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

• zmiana usprawiedliwionych potrzeb małoletniego

Co do pierwszego obszaru to chodzi tutaj zmianę wysokości kosztów zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego – przykładowo, logicznym jest, iż nastolatek generuje dużo większe wydatki niż kilkuletnie dziecko - zwiększają się jego potrzeby związane z wyżywieniem, edukacją, pojawiają się wydatki np. na dodatkowe zajęcia, hobby czy kolonie. Na podwyższenie alimentów może mieć też wpływ zmiana stanu zdrowia uprawnionego dziecka.

• zmiana możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego

W zakresie okoliczności leżących po stronie zobowiązanego będą to na przykład otrzymanie dużo lepiej płatnej posady, zmiana ścieżki zawodowej na taką, która umożliwia uzyskiwanie lepszych zarobków czy wręcz przeciwnie – utrata pracy lub pogorszenie zdrowia utrudniające lub uniemożliwiające pracę. Jeśli chodzi o alimenty względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej bada się również w jakim stopniu zobowiązany czyni osobiste starania o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego.

Nie bez znaczenia jest również wzrost cen i podatków jaki miał miejsce od pierwotnego ustalenia wysokości alimentów co ma takie znaczenie, że za zasądzoną kwotę można zaspokoić potrzeby w mniejszym stopniu niż w momencie ustalanie tej kwoty.
 
Jeśli zaś chodzi o sam proces sądowy w zakresie zmiany obowiązku alimentacyjnego to w jego toku Sąd porównuje stosunki obecne z warunkami i okolicznościami, które istniały uprzednio i były podstawą ustalenia alimentów w sprawie poprzedniej. Co ważne, wszczęcie postępowania przed sądem jest bezpłatne, tj. przepisy nie przewidują konieczności dokonania opłaty sądowej.
 
Prawo rodzinne to jedna ze specjalizacji naszej Kancelarii. W ramach prowadzonych przez nas spraw duża część obejmuje alimenty w tym zmiany wysokości obowiązku alimentacyjnego (zarówno podwyższenie alimentów jak i obniżenie alimentów).

​Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią. Przeanalizujemy Twoją sprawę i znajdziemy najlepsze rozwiązanie. 

I. Obowiązek alimentacyjny
Stosownie do art. 133 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59 ze zm.), rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Wiele orzeczeń Sądu Najwyższy dotyczy właśnie kwestii realizacji obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka. Nie ulega wątpliwości, że obowiązek alimentacji to szczególna postać ogólnego obowiązku „troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka” i należytego przygotowania go odpowiednio do jego uzdolnień do pracy zawodowej (art. 98 k.r.o.). Bardzo dużo osób żyje w błędnym przekonaniu, iż alimenty przysługują uprawnionemu dziecku do osiągnięcia pełnoletności. Ustawa nie przewiduje jednak czasu trwania tego obowiązku, granicy wieku uprawnionego czy osiągnięcia określonego stopnia wykształcenia. Najważniejsza okoliczność warunkująca powstanie, ustanie ale i zakres obowiązku alimentacyjnego jest to, czy dziecko jest zdolne utrzymać się samodzielnie. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki.

Pełnoletnie dziecko, które uzyskało wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów w przypadku gdy np. chce kontynuować edukację i zamiar ten jest uzasadniony osiąganymi dotychczas wynikach w nauce. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 listopada 1997 r. (III CKN 257/97) wskazał, że orzekając o obowiązku alimentacyjnym rodzica wobec pełnoletniego dziecka trzeba brać pod uwagę okoliczności czy ich osobiste predyspozycje i chęć do nauki pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie edukacji.

II. W jaki sposób wygasa więc obowiązek alimentacyjny?
Należy podkreślić, iż obowiązek alimentacyjny nie wygasa z mocy samego prawa. Natomiast stosownie do art. 138 k.r.o. można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w razie zmiany stosunków. Taką zmianą stosunków będzie:

• zdolność do samodzielnego utrzymania dziecka (o ile nie chce kontynuować nauki gdy jest to uzasadnione) lub
• drastyczna zmiana sytuacji zobowiązanego (np. poważna choroba i w konsekwencji utrata możliwości zarobkowania).

Są to jedynie przykładowe, najbardziej oczywiste sytuację, które mogą stanowić podstawę do złożenia pozwu zmianę wysokości alimentów bądź o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Co istotne, takiego ustalenia możemy żądać z datą wsteczną jeżeli istnieją ku temu podstawy.

III. Czy alimenty trzeba będzie zwrócić z datą wsteczną?
W przypadku uchylenia, albo obniżenia alimentów z datą wsteczną staną się one tzw. świadczeniem nienależnym, co zgodnie z art. 410 Kodeksu cywilnego obliguje osobę, która taką korzyść uzyskała do jej zwrotu. Z drugiej jednak strony zgodnie z art. 409 Kodeksu cywilnego obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

IV. Podsumowanie
Sprawy z zakresu prawa rodzinnego nigdy nie są czarno-białe. Ich cechą charakterystyczną jest ogromne nasycenie emocjami i duża ilość okoliczności ocennych. Warto znaleźć prawnika, który obiektywnie i profesjonalnie zapozna się oraz podejmie czynności w Twojej sprawia. Nasza Kancelaria ma bogate doświadczenie w prowadzeniu spraw z zakresu prawa rodzinnego, w tym takich które bezpośrednio dotyczyło obowiązku alimentacyjnego zarówno z perspektywy zobowiązanego jak i uprawnionego. Zapraszamy do kontaktu. 

Wyznacznikiem wysokości obowiązku alimentacyjnego zobowiązanego są jego możliwości majątkowe i zarobkowe oraz usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (art. 135 § 1 k.r.o.).

Mając to na względzie w postępowaniu sądowym bada się dwie przesłanki:
1. możliwości majątkowe zobowiązanego oraz
2. usprawiedliwione potrzeby uprawnionego. 
Dodatkowo, badane  i brane pod uwagę są możliwości majątkowe rodzica przy którym znajdują się dzieci, wykonywanie kontaktów przez zobowiązanego oraz zakres osobistych starań o utrzymanie lub wychowanie osoby uprawnionej. 

• możliwości majątkowe zobowiązanego

W ramach możliwości majątkowych zobowiązanego Sąd bada sytuację osoby, która ma płacić alimenty. Mianowicie, analizowane są takie aspekty jak: wysokość osiąganego zarobku, wykształcenie, zdrowie, umiejętności. Ma to na celu określenie dochodu jakie mógłby zobowiązany osiągnąć z uwagi na swoje kwalifikacje, wykształcenie, doświadczenie. W gruncie rzeczy ma to zmierzać do ustalenia rzeczywistego, możliwego do osiągnięcia dochodu przez zobowiązanego i uniemożliwia obchodzenie przepisów prawa przez zobowiązanych, poprzez wykorzystywanie pracy "na czarno" lub na część etatu czy umowy cywilnoprawnej do zaniżania rzeczywistych dochodów. 

• usprawiedliwione potrzeby uprawnionego

Do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentów, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego należą:
- potrzeby fizyczne (wyżywienie, mieszkanie, odzież, środki higieny, leki itp.);
- potrzeby duchowne i kulturowe (zaspokojenie potrzeb religijnych, kulturowych, tj. wyjścia do kina, teatru, muzeum, książki, instrumenty muzyczne, utrzymanie zwierząt dziecka);
- potrzeby edukacyjne (możliwość uczęszczania do szkoły oraz na zajęcia pozalekcyjne, zaopatrzenie dziecka w materiały szkolne, podręczniki itp.);
- potrzeby wypoczynku i rozrywki (zapewnienie odpowiednich do wieku rozrywek).

Celem wykazania usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentów należy przede wszystkim zadbać o dokumentację dowodową umożliwiającą określenie comiesięcznie wydawanej kwoty na uprawnionego. W tym celu warto zebrać rachunki oraz zaświadczenia (imienne) potwierdzające pokrywane wydatki. Oczywiście należy uwzględnić w rozrachunku miesięcznym zarówno wydatki miesięczne jak i roczne, półroczne czy kwartalne.