I. Obowiązek alimentacyjny
Stosownie do art. 133 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59 ze zm.), rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Wiele orzeczeń Sądu Najwyższy dotyczy właśnie kwestii realizacji obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka. Nie ulega wątpliwości, że obowiązek alimentacji to szczególna postać ogólnego obowiązku „troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka” i należytego przygotowania go odpowiednio do jego uzdolnień do pracy zawodowej (art. 98 k.r.o.). Bardzo dużo osób żyje w błędnym przekonaniu, iż alimenty przysługują uprawnionemu dziecku do osiągnięcia pełnoletności. Ustawa nie przewiduje jednak czasu trwania tego obowiązku, granicy wieku uprawnionego czy osiągnięcia określonego stopnia wykształcenia. Najważniejsza okoliczność warunkująca powstanie, ustanie ale i zakres obowiązku alimentacyjnego jest to, czy dziecko jest zdolne utrzymać się samodzielnie. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki.

Pełnoletnie dziecko, które uzyskało wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów w przypadku gdy np. chce kontynuować edukację i zamiar ten jest uzasadniony osiąganymi dotychczas wynikach w nauce. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 listopada 1997 r. (III CKN 257/97) wskazał, że orzekając o obowiązku alimentacyjnym rodzica wobec pełnoletniego dziecka trzeba brać pod uwagę okoliczności czy ich osobiste predyspozycje i chęć do nauki pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie edukacji.

II. W jaki sposób wygasa więc obowiązek alimentacyjny?
Należy podkreślić, iż obowiązek alimentacyjny nie wygasa z mocy samego prawa. Natomiast stosownie do art. 138 k.r.o. można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w razie zmiany stosunków. Taką zmianą stosunków będzie:

• zdolność do samodzielnego utrzymania dziecka (o ile nie chce kontynuować nauki gdy jest to uzasadnione) lub
• drastyczna zmiana sytuacji zobowiązanego (np. poważna choroba i w konsekwencji utrata możliwości zarobkowania).

Są to jedynie przykładowe, najbardziej oczywiste sytuację, które mogą stanowić podstawę do złożenia pozwu zmianę wysokości alimentów bądź o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Co istotne, takiego ustalenia możemy żądać z datą wsteczną jeżeli istnieją ku temu podstawy.

III. Czy alimenty trzeba będzie zwrócić z datą wsteczną?
W przypadku uchylenia, albo obniżenia alimentów z datą wsteczną staną się one tzw. świadczeniem nienależnym, co zgodnie z art. 410 Kodeksu cywilnego obliguje osobę, która taką korzyść uzyskała do jej zwrotu. Z drugiej jednak strony zgodnie z art. 409 Kodeksu cywilnego obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

IV. Podsumowanie
Sprawy z zakresu prawa rodzinnego nigdy nie są czarno-białe. Ich cechą charakterystyczną jest ogromne nasycenie emocjami i duża ilość okoliczności ocennych. Warto znaleźć prawnika, który obiektywnie i profesjonalnie zapozna się oraz podejmie czynności w Twojej sprawia. Nasza Kancelaria ma bogate doświadczenie w prowadzeniu spraw z zakresu prawa rodzinnego, w tym takich które bezpośrednio dotyczyło obowiązku alimentacyjnego zarówno z perspektywy zobowiązanego jak i uprawnionego. Zapraszamy do kontaktu. 

Nierzadko zdarza się, że zgłaszają się do nas Klienci celem zlecenia sprawy przeciwko byłemu pracodawcy, który rozwiązał z nimi umowę o pracę bez wypowiedzenia, tj. w tak zwanym trybie dyscyplinarnym. Jako, że prawo pracy jest jedną ze specjalizacji adwokat Natalii Seweryn, jak również jedną z ulubionym gałęzi prawa chętnie podejmujemy się ich prowadzenia. 
W przypadku jeśli nasz Klient ma ku temu podstawy, sprawę kierujemy w pierwszej kolejności na drogę polubownego rozwiązania sporu. Mianowicie staramy się porozumieć z pracodawcą przedstawiając racje Klienta. Jest to o tyle ważne, że w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownia podstawa zwolnienia, tj. art 52 kodeksu pracy jest wpisywana do świadectwa pracy, a co za tym idzie może utrudnić znalezienie nowego miejsca pracy.
Jeśli próba polubownego zakończenia sporu nie przyniesie skutku kierowane jest odwołanie do sądu pracy. 

Zgodnie z przepisem art. 52 kodeksu pracy:
§ 1.  Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:
1)  ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych, 
2) popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,  
3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.  

Co istotne, aby takie rozwiązanie umowy było skuteczne muszą być spełnione dwie przesłanki formalne. Mianowicie:

• nie może ono nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcy wiadomości o okolicznościach uzasadniających rozwiązanie umowy o pracę​,
• pracodawca podejmuje decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę w tym trybie po zasięgnięciu opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej (oczywiście jeśli istnieje u tegoż pracodawcy). Zakładowa organizacja związkowa ma wówczas 3 dni na wyrażenie swojej opinii. 

Najczęstszą podawaną przez pracodawców przyczyną rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika jest ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych, a więc przepis art. 100 kodeksu pracy. 

W trakcie analizy sprawy, jak również sporządzania wezwania przedsądowego do pracodawcy czy też pozwu (odwołania) skupiamy się przede wszystkim na analizie czy do ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych doszło, a także na zgromadzonym materiale dowodowym. Dodatkowo weryfikujemy czy podana przez pracodawcę przyczyna jest zgodna z przepisami prawa. 

W tym miejscu warto wskazać na dwie niezwykle istotne zasady rządzące tego typu sprawami. Mianowicie, 

• zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 4 grudnia 1997 r. (sygn. akt I PKN 419/97]) przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę musi być konkretna i rzeczywista. Co więcej, jak stwierdził ponadto Sąd Najwyższy w wyroku z 13 października 1999 r. (sygn. akt I PKN 304/99), podanie w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyny pozornej (nierzeczywistej, nieprawdziwej) jest równoznaczne z jej brakiem. „Istotne jest, aby z oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę wynikało w sposób niebudzący wątpliwości, co jest istotą zarzutu stawianego pracownikowi i usprawiedliwiającego rozwiązanie z nim stosunku pracy” – wyrok SN z 15 listopada 2006 r. ( sygn. akt I PK 112/06).
• dla zastosowania rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika należy uwzględnić następujące elementy: winę pracownika, ciężkie naruszenie obowiązku podstawowego, wystąpienie co najmniej zagrożenia interesów pracodawcy. Wystąpienie wskazanych elementów należy analizować łącznie w każdym konkretnym stanie faktycznym, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności danego przypadku. Sąd Najwyższy stwierdził również, że w pojęciu "ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych" mieszczą się trzy elementy. Są to: 1) bezprawność zachowania (naruszenie podstawowego obowiązku pracowniczego), 2) naruszenie lub zagrożenie interesów pracodawcy, 3) zawinienie obejmujące zarówno winę umyślną, jak i rażące niedbalstwo, które muszą wystąpić łącznie. Samo zagrożenie lub naruszenie interesów pracodawcy nie może więc uzasadniać rozwiązania umowy w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP. Podobnie, nie uzasadnia rozwiązania umowy o pracę w tym trybie sama tylko bezprawność zachowania pracownika (wyr. SN z 22.3.2016 r., I PK 94/15, Legalis).

Tak naprawdę cała sprawa przeciwko pracodawcy o uznanie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika jako niezgodne z przepisami prawa skupia się na powyżej wskazanych zasadach. W tracie sprawy kluczowe jest postępowanie dowodowe polegające w głównej mierze na słuchaniu świadków oraz analizie dowodów z dokumentów. Należy pamiętać, że sprawy tego typu są dość długotrwałe, niemniej jednak ich istotną jest zmiana wskazanej w świadectwie pracy podstawy zwolnienia, co może mieć kluczowe znaczenie na dalszej kariery. 

Poniżej kilka przydatnych informacji związanych z prowadzeniem tego typu spraw:

• odwołanie do sądu wnosimy w terminie 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę,
• wniesienie powództwa nie wymaga zapłaty wpisu sądowego ani opłaty skarbowej od pełnomocnictwa,
• w pozwie formułujemy żądanie przywrócenia do pracy lub zapłaty odszkodowania,  a także sprostowania świadectwa pracy, 
• możemy również żądać odszkodowania za niewłaściwie wydane świadectwo pracy.

Wyznacznikiem wysokości obowiązku alimentacyjnego zobowiązanego są jego możliwości majątkowe i zarobkowe oraz usprawiedliwione potrzeby uprawnionego (art. 135 § 1 k.r.o.).

Mając to na względzie w postępowaniu sądowym bada się dwie przesłanki:
1. możliwości majątkowe zobowiązanego oraz
2. usprawiedliwione potrzeby uprawnionego. 
Dodatkowo, badane  i brane pod uwagę są możliwości majątkowe rodzica przy którym znajdują się dzieci, wykonywanie kontaktów przez zobowiązanego oraz zakres osobistych starań o utrzymanie lub wychowanie osoby uprawnionej. 

• możliwości majątkowe zobowiązanego

W ramach możliwości majątkowych zobowiązanego Sąd bada sytuację osoby, która ma płacić alimenty. Mianowicie, analizowane są takie aspekty jak: wysokość osiąganego zarobku, wykształcenie, zdrowie, umiejętności. Ma to na celu określenie dochodu jakie mógłby zobowiązany osiągnąć z uwagi na swoje kwalifikacje, wykształcenie, doświadczenie. W gruncie rzeczy ma to zmierzać do ustalenia rzeczywistego, możliwego do osiągnięcia dochodu przez zobowiązanego i uniemożliwia obchodzenie przepisów prawa przez zobowiązanych, poprzez wykorzystywanie pracy "na czarno" lub na część etatu czy umowy cywilnoprawnej do zaniżania rzeczywistych dochodów. 

• usprawiedliwione potrzeby uprawnionego

Do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentów, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego należą:
- potrzeby fizyczne (wyżywienie, mieszkanie, odzież, środki higieny, leki itp.);
- potrzeby duchowne i kulturowe (zaspokojenie potrzeb religijnych, kulturowych, tj. wyjścia do kina, teatru, muzeum, książki, instrumenty muzyczne, utrzymanie zwierząt dziecka);
- potrzeby edukacyjne (możliwość uczęszczania do szkoły oraz na zajęcia pozalekcyjne, zaopatrzenie dziecka w materiały szkolne, podręczniki itp.);
- potrzeby wypoczynku i rozrywki (zapewnienie odpowiednich do wieku rozrywek).

Celem wykazania usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego do alimentów należy przede wszystkim zadbać o dokumentację dowodową umożliwiającą określenie comiesięcznie wydawanej kwoty na uprawnionego. W tym celu warto zebrać rachunki oraz zaświadczenia (imienne) potwierdzające pokrywane wydatki. Oczywiście należy uwzględnić w rozrachunku miesięcznym zarówno wydatki miesięczne jak i roczne, półroczne czy kwartalne.