Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego

I. Obowiązek alimentacyjny
Stosownie do art. 133 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59 ze zm.), rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Wiele orzeczeń Sądu Najwyższy dotyczy właśnie kwestii realizacji obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka. Nie ulega wątpliwości, że obowiązek alimentacji to szczególna postać ogólnego obowiązku „troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka” i należytego przygotowania go odpowiednio do jego uzdolnień do pracy zawodowej (art. 98 k.r.o.). Bardzo dużo osób żyje w błędnym przekonaniu, iż alimenty przysługują uprawnionemu dziecku do osiągnięcia pełnoletności. Ustawa nie przewiduje jednak czasu trwania tego obowiązku, granicy wieku uprawnionego czy osiągnięcia określonego stopnia wykształcenia. Najważniejsza okoliczność warunkująca powstanie, ustanie ale i zakres obowiązku alimentacyjnego jest to, czy dziecko jest zdolne utrzymać się samodzielnie. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki.

Pełnoletnie dziecko, które uzyskało wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, pozwalającej na samodzielne utrzymanie, nie traci uprawnień do alimentów w przypadku gdy np. chce kontynuować edukację i zamiar ten jest uzasadniony osiąganymi dotychczas wynikach w nauce. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 listopada 1997 r. (III CKN 257/97) wskazał, że orzekając o obowiązku alimentacyjnym rodzica wobec pełnoletniego dziecka trzeba brać pod uwagę okoliczności czy ich osobiste predyspozycje i chęć do nauki pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie edukacji.

II. W jaki sposób wygasa więc obowiązek alimentacyjny?
Należy podkreślić, iż obowiązek alimentacyjny nie wygasa z mocy samego prawa. Natomiast stosownie do art. 138 k.r.o. można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w razie zmiany stosunków. Taką zmianą stosunków będzie:

• zdolność do samodzielnego utrzymania dziecka (o ile nie chce kontynuować nauki gdy jest to uzasadnione) lub
• drastyczna zmiana sytuacji zobowiązanego (np. poważna choroba i w konsekwencji utrata możliwości zarobkowania).

Są to jedynie przykładowe, najbardziej oczywiste sytuację, które mogą stanowić podstawę do złożenia pozwu zmianę wysokości alimentów bądź o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Co istotne, takiego ustalenia możemy żądać z datą wsteczną jeżeli istnieją ku temu podstawy.

III. Czy alimenty trzeba będzie zwrócić z datą wsteczną?
W przypadku uchylenia, albo obniżenia alimentów z datą wsteczną staną się one tzw. świadczeniem nienależnym, co zgodnie z art. 410 Kodeksu cywilnego obliguje osobę, która taką korzyść uzyskała do jej zwrotu. Z drugiej jednak strony zgodnie z art. 409 Kodeksu cywilnego obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

IV. Podsumowanie
Sprawy z zakresu prawa rodzinnego nigdy nie są czarno-białe. Ich cechą charakterystyczną jest ogromne nasycenie emocjami i duża ilość okoliczności ocennych. Warto znaleźć prawnika, który obiektywnie i profesjonalnie zapozna się oraz podejmie czynności w Twojej sprawia. Nasza Kancelaria ma bogate doświadczenie w prowadzeniu spraw z zakresu prawa rodzinnego, w tym takich które bezpośrednio dotyczyło obowiązku alimentacyjnego zarówno z perspektywy zobowiązanego jak i uprawnionego. Zapraszamy do kontaktu.